COVID-19  •  Aktualności firm stowarzyszonych  •  Analizy i badania

Tax Newsletter wydanie specjalne nr 4

Czy w dobie COVID-19 szczególna sytuacja podatnika uzasadnia niepłacenie podatków? Proponowany przez rząd pakiet osłonowy oraz wsparcia dla przedsiębiorców przewiduje w zakresie podatków, przede wszystkim rozwiązania polegające na odroczeniu niektórych obowiązków. Poza podatkiem od nieruchomości i w bardzo wąskim zakresie podatkiem od czynności cywilnoprawnych, ww. projekt nie przewiduje zwolnienia podatników z obowiązku płacenia podatków. Nie oznacza to jednak, że w dobie obecnego kryzysu spowodowanego wystąpieniem pandemii koronawirusa podatnicy nie mogą skorzystać z możliwości zaprzestania ich płacenia.

Takie możliwości dają przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.

1.  Zaniechanie ustalania i poboru podatku

Na podstawie art. 22 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa Minister Finansów w drodze rozporządzenia może zaniechać, w całości lub w części, poboru podatków od określonych grup podatników. W rozporządzeniu musi określić rodzaj podatku oraz okres, w który następuje zaniechanie. Zaniechanie może również dotyczyć zwolnienia płatników z obowiązku pobierania podatku lub zaliczek na podatek.

Warunkiem wydania rozporządzenia jest wystąpienie uzasadnionego interesu publicznego lub ważnego interesu podatników. Ponadto, jeżeli zaniechanie ma dotyczyć podatników będących przedsiębiorcami i w wyniku jego przyznania uzyskują oni pomoc publiczną, rozporządzenie musi zawierać program pomocowy, określający przeznaczenie i warunki dopuszczalności pomocy publicznej.

Z powyższych regulacji wynika, że instytucja zaniechania poboru podatku nie może być skierowana do indywidualnego podatnika (płatnika), ale musi być aktem o charakterze generalnym. Co istotne nie może ona również dotyczyć zaległości podatkowych, a jedynie tych podatków, których termin zapłaty jeszcze nie upłynął, w tym podatków przyszłych. W obecnej sytuacji w stosunku do niektórych grup podatników, którzy ponoszą istotne straty i których egzystencja jest zagrożona wskazane narzędzie powinno być istotnym elementem pakietu wsparcia.

Organizacje społeczne, w tym w szczególności zrzeszające przedsiębiorców powinny występować z postulatami wobec Ministra Finansów o wydanie wskazanych wyżej rozporządzeń. Kierowane do ministra wnioski powinny być umotywowane, przede wszystkim społecznie i ekonomicznie, a także prawnie.

Art. 22 §2 ww. ustawy przewiduje również, ale w bardzo ograniczonym zakresie, możliwość uzyskania indywidualnego zwolnienia dla płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, a także w sytuacji, gdy pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku podatku należnego za cały rok. Ostatnie z rozwiązań dotyczy również poboru zaliczek na podatek.

Zwolnienie płatnika z obowiązku poboru podatku nie oznacza, że podatnik jest zwolniony z obowiązku jego zapłaty. W decyzji zwalniającej płatnika organ podatkowy musi określić termin wpłacenia podatku (zaliczki) przez podatnika, chyba że jest on zobowiązany do rocznego (okresowego) rozliczenia podatku.

Przepis ten może być wykorzystany przede wszystkim do zaprzestania poboru podatku od wynagrodzeń pracowników czy zleceniobiorców w sytuacji ich znacznego obniżenia wskutek pogorszenia sytuacji finansowej pracodawcy.

2.  Umorzenie zaległości podatkowych

Art. 67a §1 pkt 3 ustawy Ordynacja podatkowa pozwala organowi podatkowemu na umorzenie, na wniosek podatnika:

1. Całości lub części zaległości podatkowej,
2. Odsetek za zwłokę,
3. Opłaty prolongacyjnej.

Powyższe oznacza, że umorzeniu mogą podlegać tylko te podatki, których termin zapłaty już upłynął.

Warunkiem umorzenia jest wykazania przez podatnika ważnego interesu osobistego lub interesu publicznego.

W przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą umorzenie zaległości podatkowych może dotyczyć tylko tych sytuacji, w których takie umorzenie:

1. nie stanowi pomocy publicznej,
2. stanowi pomoc de minimis
3. stanowi pomoc publiczną m.in.:
   • celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,w
   • udzielana w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
   • na restrukturyzację,
   • na zatrudnienie.

Wskazane w pkt (c) powyżej ulgi mogą być udzielane jako pomoc indywidulana albo w ramach programów pomocowych.

W związku z pandemią koronawirusa Komisja Europejska poinformowała, że będzie akceptować programy pomocowe, w których wartość pomocy podatkowej dla konkretnej firmy nie będzie przekraczać 800.000 eur.

Składając wniosek o umorzenie zaległości podatkowych, podatnik powinien go uzasadnić. W  interesie podatnika zatem leży podanie do wiadomości organów wszystkich istotnych okoliczności sprawy i dopilnowanie ich utrwalenia w dokumentach. Jeżeli więc podatnik powołuje się na przesłankę ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego, musi wykazać, na czym one w konkretnym przypadku polegają. 

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że przez ważny interes podatnika należy rozumieć nadzwyczajne względy, które mogłyby zachwiać podstawami jego egzystencji. W jednym z orzeczeń NSA uznał, że utrata przez podatnika możliwości zarobkowania oraz ryzyko utraty majątku w wyniku wystąpienia zdarzeń nadzwyczajnych, wskutek czego podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowej, uzasadnia umorzenie tej zaległości. 

Przy wykładni interesu publicznego należy uwzględniać respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej. „Interes publiczny” to sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie on w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych (por. wyrok NSA w Szczecinie z 22.04.1999r., SA/Sz 850/98).

Wniosek o umorzenie zaległości podatkowej powinien mieć formę podania i powinien zostać wniesiony pisemnie lub ustnie do protokołu, a także za pomocą środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu podatkowego.

Podanie powinno zawierać co najmniej treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adres (miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności) lub adres do doręczeń w kraju, identyfikator podatkowy, a w przypadku nierezydentów - numer i serię paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, lub inny numer identyfikacyjny, o ile nie posiadają identyfikatora podatkowego, a także czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych.

Jeśli chodzi o podatek VAT, CIT i PIT – organem właściwym w sprawie umorzenia jest naczelnik urzędu skarbowego.